Franczyza a franszyza – wyjaśniamy różnicę

Terminem z języka angielskiego, którym określa się działalność franczyzową, jest franchising. Wymyślenie i przyswojenie ludziom polskiego odpowiednika od początku stwarzało i wciąż stwarza wiele problemów. Potwierdzają to chociażby wyniki w wyszukiwarkach internetowych, w których nie brakuje podpowiedzi wyszukiwań typu „franczyzna”, czy nawet „franszczyzna”. Najczęściej „franczyza” jest jednak mylona z „franszyzą”. Wyjaśniamy różnicę pomiędzy tymi dwoma pojęciami.

Franczyza firmy

Nasza strona jest poświęcona oczywiście „franczyzie”. Jest to forma współpracy pomiędzy dwoma niezależnymi firmami, zwanymi franczyzodawcą i franczyzobiorcą. Pierwszy z podmiotów udziela licencji na działalność pod swoją marką i na określonych zasadach. Franczyzobiorca po uiszczeniu opłat wstępnych rozpoczyna funkcjonowanie na określonych w umowie zasadach. Dotyczą one oferowanych usług lub produktów, standardów obsługi, czy wyglądu lokalu. W ramach tzw. pakietu franczyzowego podejmujący współpracę otrzymuje również szereg dodatkowych korzyści, jak np. szkolenia, czy pomoc w znalezieniu odpowiedniego miejsca na działalność. Za możliwość działania pod znanym szyldem, funkcjonującym już na rynku i mającym wypracowaną renomę wśród klientów, franczyzobiorca regularnie wnosi też na rzecz sieci opłaty, najczęściej wyrażane w stałych kwotach lub procencie od obrotu.

Wbrew pozorom, słowo „franchising” nie jest neologizmem stworzonym na potrzeby biznesu w XX czy XXI wieku. Franchising i jego rozwój to zjawiska, których genezy można szukać nawet w średniowiecznej Europie. Początków samego słowa również należy upatrywać w języku łacińskim i starofrancuskim. Terminem „franc” określane było plemię franków, natomiast „franchise” oznaczało zwolnienie kogoś z czegoś, czyli nadanie mu przywilejów. W opracowaniach próbujących odpowiedzieć na pytania „co to jest franczyza i skąd się wzięła?” właśnie średniowieczne przywileje od władców umożliwiające jakąś formę działalności uznawane są za bezpośrednich prekursorów współczesnego franchisingu.

Zachęcamy do przeglądania naszego katalogu, w którym udostępniane są najnowsze oferty franczyzy. Znajdziesz w nim biznesy franczyzowe o różnym profilu działalności, czy wysokości budżetu potrzebnego na inwestycję początkową, więc z pewnością wybierzesz coś, co będzie odpowiadać Twoim umiejętnościom i preferencjom zawodowym. Sieci mają też propozycje dla osób, które interesuje franczyza w domu.

Franszyza – co to jest?

Problem franszyza czy franczyza nie wziął się znikąd. Pojęcie „franszyza” również istnieje i dotyczy zagadnień związanych z biznesem. Termin ten jednak nie jest w żaden sposób powiązany z franczyzą, ponieważ funkcjonuje na rynku ubezpieczeń. W największym uproszczeniu franszyza w ubezpieczeniu polega na zawarciu w umowie klauzuli, która część odpowiedzialności za poniesioną szkodę przenosi na ubezpieczającego. Najczęściej rozróżnia się jej dwa rodzaje: integralną oraz redukcyjną. W tym pierwszym przypadku ubezpieczyciel odpowiada za szkody powyżej określonej kwoty minimalnej, natomiast w drugim – niezależnie od wysokości szkody odszkodowanie jest obniżane o określoną część, którą wyraża się kwotą bądź procentem. Franszyza w ubezpieczeniach jest stosowana np. aby uniknąć podwyższenia składki z powodu wystąpienia dużej liczby szkód o małej wartości, które ubezpieczający jest w stanie pokryć samodzielnie. Łatwo zauważyć zatem, że pojęcie to prawdopodobnie nie znajdzie się w kręgu zainteresowań kogoś, kogo interesuje franczyza firmy.

Franczyza czy franszyza?

Problem niejednoznacznej terminologii był zauważany przez środowisko franczyzowe wiele lat temu. W 2000 roku z inicjatywą uporządkowania tego, jak określany ma być biznes-franczyza, wystąpiła do Rady Języka Polskiego Polska Organizacja Franczyzodawców. W ten sposób ustalono, że polską wersją słowa „franchising”, jest „franczyza”, z wyraźnym zaznaczeniem, że ma być ono pisane przez „cz”, aby rozróżnić je od terminu „franszyza ubezpieczeniowa”. Wyraz ten stał się też podstawą słowotwórczą dla pojęć pokrewnych, jak „franczyzodawca”, czy „franczyzobiorca”.

Jak pokazuje praktyka, rozstrzygnięcie Rady Języka Polskiego nie przyniosło jednak jednoznacznego rozwiania wątpliwości ludzi interesujących się tematem, czy poszukujących franczyzy. Świadczy o tym m.in. duża liczba błędnych wyszukań w Google, czy zastrzeżenie w największej internetowej encyklopedii, Wikipedii, aby nie mylić obydwu pojęć. Bardzo często zapytania typu „franszyza – co to jest” i „franczyza – co to”, wykorzystywane są zamiennie.

Przyczyn popełniania tego błędu można upatrywać nie tylko w tym, że stosowanie obu terminów zamiennie utarło się społecznie i w fakcie, że ustandaryzowanie językowe dla polskiego zamiennika franchisingu przyszło zbyt późno. Eksperci zwracają uwagę na to, że odmienną interpretację i terminologię przyjęto w wielu językach zbliżonych do polskiego, wykorzystywanych w krajach naszych sąsiadów. Czesi franchising określają jako „franšíza”, Ukraińcy – „franshyza”, natomiast Rosjanie – „franshiza”. Potęguje to występowanie zapytań typu „franszyza – co to?” dla franchsingu. Dla niektórych osób „franszyza” może zatem brzmieć bardziej naturalnie pod względem językowym. Konsekwencją tego są też kolejne często popełniane błędy. Jako, że słowo „franczyza” może być postrzegane za trudniejsze, nie brak jeszcze bardziej skomplikowanych wariacji na jego temat, jak np. „franczyzna”. Odpowiedź na pytanie „franczyza czy franszyza” jest zatem jednoznaczna. Warto pamiętać o tym, że są to dwa zupełnie odmienne od siebie pojęcia, które nie powinny być stosowane zamiennie. Tym ważniejsze powinno być to dla osób, które planują inwestycję w sklepy franczyzowe lub franczyzę usługową i zamierzają poruszać się w tej tematyce biznesowo.