Korzyściom wynikającym z franczyzy towarzyszy także ryzyko. Przykładem jest wykorzystywanie mody na franczyzę przez nierzetelnych franczyzodawców i sprzedaż nieświadomym franczyzobiorcom niesprawdzonych licencji na biznes. Aby temu zapobiec niektóre państwa wprowadziły ustawowy obowiązek przedkontraktowego ujawniania informacji o franczyzodawcy i jego systemie franczyzowym.
Disclosure oznacza „ujawnianie”. Przed podpisaniem umowy franczyzowej, zarówno franczyzodawca, jak i franczyzobiorca powinni przekazać sobie wzajemnie istotne informacje na temat drugiej strony. W praktyce i ustawodawstwie określenie to związane jest z obowiązkiem franczyzodawcy przedstawienia potencjalnemu franczyzobiorcy tzw. dokumentu ujawniającego.
Jednym z podstawowych problemów każdego kandydata na franczyzobiorcę jest brak informacji o systemie, do którego zamierza przystąpić. Dane znajdujące się w materiałach reklamowych i na stronach internetowych franczyzodawcy, a nawet w rejestrach publicznych są niewystarczające i zazwyczaj nie dają satysfakcjonującej odpowiedzi na najistotniejsze dla franczyzobiorcy pytania, np. o koszty przystąpienia do systemu franczyzowego, wysokość opłat licencyjnych lub o dotychczasową działalność franczyzodawcy. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdy organizator sieci pochodzi z zagranicy.
Obowiązek przygotowania przez franczyzodawcę dokumentu ujawniającego wprowadzono na początku lat 80 ubiegłego wieku (jako pierwsze uczyniły to Stany Zjednoczone Ameryki już w 1979 roku) w celu ochrony interesów potencjalnych franczyzobiorców. Było kilka przyczyn jego wprowadzenia, a jak pokazuje praktyka, są one aktualne do dziś.
Wraz z rosnącą popularnością franczyzy pojawili się franczyzodawcy oferujący niewypróbowane w praktyce licencje franczyzowe. W skrajnych przypadkach sprzedawano licencje na biznes, który w rzeczywistości nie istniał! Franczyzobiorcy inwestowali oszczędności całego swojego życia, bez jakichkolwiek szans na ich odzyskanie. Wspaniałe perspektywy sukcesu, roztaczane przez franczyzodawców, okazywały się zwykłym oszustwem. Zdarzały się przypadki, że franczyzodawcy skupiali się na masowej sprzedaży licencji, zapominając o bieżącej działalności i wspieraniu franczyzobiorców, czyniąc z samego sprzedawania licencji swój podstawowy biznes.
Najważniejszym jednak powodem wprowadzenia przez niektóre państwa obowiązku ujawniania było zapewnienie franczyzobiorcom informacji i czasu przed podpisaniem umowy, niezbędnych do podjęcia swobodnej i przemyślanej decyzji o przystąpieniu do systemu franczyzowego.
Ustawy nakładające obowiązek ujawniania informacji przez franczyzodawcę precyzują w jaki sposób ma to nastąpić. Wymagane jest dostarczenie informacji potencjalnemu franczyzobiorcy na piśmie, w formie dokumentu ujawniającego, przed podpisaniem przez niego umowy lub uiszczeniem jakiejkolwiek opłaty na rzecz franczyzodawcy. O jaki konkretnie termin przed zawarciem umowy chodzi, precyzują uregulowania prawne poszczególnych państw. W Stanach Zjednoczonych dokument ujawniający musi być dostarczony franczyzobiorcy najpóźniej na dziesięć dni przed podpisaniem umowy lub uiszczeniem opłaty. Australia przewidziała termin czternastu dni, z kolei Francja i Hiszpania wprowadziły termin dni dwudziestu, a Włochy – termin trzydziestodniowy.
Dokument ujawniający powinien składać się z wprowadzenia i części zasadniczej. Wprowadzenie powinno określać cele dokumentu ujawniającego oraz zawierać pouczenia o konieczności jego czytania razem z projektem proponowanej umowy oraz sprawozdaniami finansowymi franczyzodawcy i innymi dokumentami, a także o konieczności zasięgnięcia porady prawnika i specjalistów w dziedzinach określonych w dokumencie. Powinna też znaleźć się w nim klauzula poufności, zobowiązująca franczyzobiorcę do zachowania uzyskanych informacji w tajemnicy.
Z kolei część zasadnicza dokumentu ujawniającego zawiera szczegóły dotyczące firmy franczyzodawcy oraz jego systemu franczyzowego. Powinna zatem określać nazwę i adres franczyzodawcy oraz określenie formy prawnej w jakiej prowadzi on działalność gospodarczą (najczęściej chodzi o typ spółki); opis doświadczenia franczyzodawcy w prowadzeniu działalności gospodarczej; dane personalne członków kadry zarządzającej; informacje o kondycji finansowej franczyzodawcy (wysokość kapitału zakładowego, źródła pozyskiwania funduszy, wysokość obrotów na przestrzeni ostatnich lat, posiadane nieruchomości itp.); precyzyjne określenie praw własności intelektualnej, przemysłowej oraz praw autorskich przysługujących franczyzodawcy.
W dokumencie ujawniającym należy przybliżyć na czym polega działalność danego systemu franczyzowego, historię jego rozwoju oraz zakładane kierunki dalszej ekspansji, zakres terytorialny działania sieci, liczbę jednostek własnych franczyzodawcy oraz jednostek franczyzowych wraz z ich adresami i numerami telefonu. Wskazać także należy spory sądowe, w których brał lub bierze udział franczyzodawca wraz z konsekwencjami z nich wynikłymi, ilość rozwiązanych lub wypowiedzianych umów z franczyzobiorcami oraz przyczyny, z powodu których to nastąpiło.
Niezbędne jest określenie sumy wszystkich inwestycji, koniecznych do uruchomienia placówki franczyzowej (w szczególności: koszty najmu, leasingu, wyposażenia i pierwszego zatowarowania sklepu oraz jego ubezpieczenia). Dokument powinien ujawniać wysokość i rodzaje opłat, które franczyzobiorca będzie musiał uiszczać oraz metody ich kalkulowania przez franczyzodawcę. Wymienione powinny być prawa i obowiązki stron umowy franczyzowej, zasady rozwiązywania sporów między nimi, jaki również tryb odnawiania, zmiany i rozwiązywania umowy. Istotne są zwłaszcza zobowiązania franczyzodawcy w zakresie szkoleń, ewentualnej pomocy finansowej udzielanej franczyzobiorcy oraz bieżącego doradztwa w prowadzeniu jednostki franczyzowej. Należy określić towary, które franczyzobiorca może sprzedawać oraz usługi, które może świadczyć pod znakiem handlowym franczyzodawcy, a także wskazać dostawców towarów, u których może zaopatrywać się franczyzobiorca.
Natomiast jako załączniki do dokumentu ujawniającego, powinny być dołączone: umowa franczyzowa oraz inne umowy regulujące współpracę stron, sprawozdania finansowe franczyzodawcy i inne istotne dokumenty. Często zalecane jest (a niekiedy wymagane) dołączanie do niego Kodeksu Etycznego Franczyzy, wydawanego przez krajowe stowarzyszenia franczyzowe.
Dokument ujawniający powinien zawierać informacje dotyczące:
W krajach, gdzie „ujawnianie” jest obowiązkowe przewidziane są sankcje za jego niespełnienie. Są nimi kary finansowe, a nawet kara pozbawienia wolności. Ponadto umowa zawarta na podstawie dokumentu niepełnego, a także zawierającego informacje fałszywe, wprowadzające w błąd, jak również dokumentu doręczonego nieterminowo, może zostać uznana przez sąd za nieważną. W każdym z tych przypadków, franczyzobiorca może dochodzić odszkodowania za poniesione straty.
W Polsce nie ma ustawowego obowiązku, aby franczyzodawcy udzielali przedkontraktowych informacji o własnych systemach. Mimo tego, istnieje wiele powodów dla których powinni oni stosować dokument ujawniający dobrowolnie, w trakcie negocjacji z potencjalnymi franczyzobiorcami.
Po pierwsze, stosowanie tego dokumentu na świecie stało się tak popularne, że kandydaci na franczyzobiorców o ile nie spodziewają się jego otrzymania, to domagają uzyskania informacji, które w dokumencie ujawniającym powinny się znajdować. Po drugie, udostępnienie takiego dokumentu spowoduje, że franczyzodawca odbierany będzie przez franczyzobiorcę w korzystnym świetle. Po trzecie, dzięki informacjom w nim zawartym, franczyzobiorca wie co kupuje i za co płaci. Po czwarte wreszcie, dokument ten ułatwi franczyzodawcy ewentualną ekspansję na rynki zagraniczne i spełnienie wymagań stawianych przez obowiązujące tam regulacje.
Michał Maciejewski
Dołącz do newslettera
Ważne linki
Na skróty
Katalog franczyz
Kwoty inwestycji
