Czy franczyza społeczna się opłaca?

Franczyza społeczna działa w oparciu o schemat tradycyjnie pojętej franczyzy, gdzie sprawdzone know-how i silna marka pozwalają na uruchomienie własnego biznesu przy ograniczonym ryzyku niepowodzenia. Ale Franczyza społeczna to nie tylko zysk ekonomiczny, ale głównie cel społeczny. Czy w Polsce model franczyzy, w której franczyzodawca nie czerpie korzyści finansowych od franczyzobiorcy jest realny?

Aby zrozumieć czym jest franczyza społeczna trzeba sięgnąć do pojęcia ekonomii społecznej. Ekonomia społeczna to idea wyrastająca z założenia, że najważniejszym czynnikiem kształtującym człowieka jest praca, a więc trzeba dać możliwość pracy wszystkim tym, którzy z różnych powodów stają się wykluczeni społecznie. Służą ku temu różne podmioty. Przedsiębiorstwa społeczne to miejsca pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (jak na przykład osoby bezrobotne, niepełnosprawne, osoby powyżej 50 roku życia, młodzi ludzie o niskich kwalifikacjach, samotni rodzice, pracownicy sektora rolniczego i mieszkańcy obszarów wiejskich) oraz grup marginalizowanych (osób opuszczających zakłady karne, chorych psychicznie, bezdomnych, imigrantów, czy osób należących do grupy tzw. „ubogich pracujących”). Wiele podmiotów ekonomii społecznej oferuje niedostępną gdzie indziej możliwość wejścia lub powrotu na rynek pracy. Dla grup społecznych, które z przyczyn obiektywnych nie będą w stanie konkurować na otwartym rynku pracy, działalność PES to jedyna szansa na pełnoprawne uczestnictwo w życiu społecznym. Tym samym to właśnie podmioty ekonomii społecznej mogą skutecznie przeciwdziałać problemom społecznym, których ani instytucje publiczne, ani organizacje pozarządowe nie są w stanie samodzielnie rozwiązywać.

Franczyza społeczna jest przykładem społecznej odpowiedzialności biznesu w celu zwalczania nierówności społecznych, szczególnie wśród ludzi wykluczonych społecznie, dla których tworzone są stabilne miejsca pracy. Jej istota polega na tworzeniu modeli przedsiębiorstw społecznych, które mogą być powielane na zasadach franczyzy. Na sukces takiego przedsięwzięcia składa się wiele czynników m.in., dobrze dobrani i rozumiejący się partnerzy – gdzie franczyzobiorca jest równorzędnym partnerem w relacjach z franczyzodawcą, dobrze opracowany model finansowego rozwoju przedsięwzięcia, a przede wszystkim przedsiębiorstwo, które decyduje się na tego typu działalność powinno mieć znaną i rozpoznawalną markę, dzięki której wzrasta wiarygodność podmiotu i jego funkcji społecznej – gdzie nie chodzi o szybki zysk. Zasadniczo od franczyzy komercyjnej franczyza społeczna różni się tym, że cała wiedza przekazywana jest bez pobierania przez franczyzodawcę opłat licencyjnych. Należy przy tym pamiętać, że cele społeczne muszą być dostosowane do możliwości organizacyjnych franczyzobiorców – zbyt ambitne mogą spowodować niepowodzenie przedsięwzięcia.

Franczyza społeczna jest to pomysł, który rozwijany jest w wielu krajach europejskich, m.in. we Włoszech (sieć hoteli Le Mat), w Szwecji (domy przejściowe Villa Vägen ut!), Wielkiej Brytanii (usługi opieki Care and Share Associates - projekt prowadzony przez Sunderland Home Care Associates Limited) czy w Niemczech (sieć supermarketów CAP).

W Polsce, przy wsparciu UNDP, powstał projekt Kawiarnio – Księgarni „Spółdzielnia” w Lublinie, którego model jest oparty na zasadach działania franczyzy społecznej. Kawiarnio - księgarnia Spółdzielnia jest wynikiem trójstronnego partnerstwa na rzecz ekonomii społecznej, zawartego pomiędzy Programem Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Miejskim Ośrodkiem Pomocy Rodzinie reprezentowanym przez Centrum Aktywności Środowiskowej, oraz Wielobranżowej Spółdzielni Socjalnej „Cztery Pory Roku”.

Misją kawiarnio - księgarni Spółdzielnia jest generowanie inspirujących i niekonwencjonalnych przedsięwzięć z dziedziny ekonomii społecznej, praw człowieka, równości płci, promowania dialogu wielokulturowego. A strategicznym celem jest aktywizacja osób społecznie i zawodowo pomijanych.

W swojej ofercie postanowili zawrzeć produkty pochodzące ze sprawiedliwego handlu. „Fair Trade” stał się jednym z filarów działalności tego miejsca. „Spółdzielnia”, poprzez promowanie idei sprawiedliwego handlu, stała się jednocześnie żywym przykładem na to, że dzięki niewielkiemu wysiłkowi, solidarności i wparciu, można realnie wpłynąć na pomoc innym osobom. Tym bardziej że w ciągu ostatnich lat sprzedaż takich produktów stale wzrasta.

Idea wzniosła i piękna, ale czy pozwoli na samodzielne funkcjonowanie kolejnych jednostek?

Aby tworzyć odnoszące sukcesy franczyzy, przedsiębiorstwo musi zrównoważyć swoje społeczne i komercyjne cele. Może to oznaczać, ze społeczna franczyza będzie musiała znaleźć kompromis między celami społecznymi, a komercyjnymi tak, by odnieść sukces na wielu płaszczyznach.

Z punktu widzenia przydatności społecznej, franczyza społeczna ma swoje sensowne uzasadnienie istnienia, z punktu widzenia opłacalności – nie liczą się wielkie zyski, ale sama możliwość utrzymania danego konceptu i jego rozwinięcie w oparciu o model stworzony na potrzeby franczyzy społecznej jest ogromnym sukcesem.

Marta Rolka

Czytaj także: Czy stać nas na taką franczyzę