Czy stać nas na taką franczyzę?

Czy w Polsce możliwy jest rozwój systemu, w którym franczyzodawca nie czerpie bezpośrednich korzyści finansowych ze wspierania franczyzobiorcy? Na czym miałby się on opierać, komu służyć? A przede wszystkim, po co komuś coś podobnego?

Interesującym przykładem społecznej odpowiedzialności biznesu jest franczyza społeczna. Jej istota polega na tworzeniu modeli przedsiębiorstw społecznych, które mogą być powielane na zasadach franczyzy. Zasadniczo od franczyzy komercyjnej różni się tym, że cała wiedza przekazywana jest bez pobierania opłat licencyjnych, które mają stanowić dochód franczyzodawcy. Innymi słowy franczyzodawca nie czerpie bezpośrednich korzyści finansowych ze wspierania franczyzobiorcy (korzystającego z wytworzonej marki, nazwy, znaków handlowych, modelu funkcjonowania biznesowego, doświadczenia, wiedzy i metody działania opracowanej przez dawcę licencji). Na podstawie zawartej umowy franczyzobiorca ponosi jedynie opłaty związane z celami statutowymi, takimi jak fundusze: marketingowy, szkoleniowy i wzajemnych poręczeń gwarancyjnych. O ile w przypadku klasycznej franczyzy, franczyzobiorca traktowany jest jako sposób na rozszerzenie działalności franczyzodawcy, oraz zwiększenia jego przychodów, tak w przypadku franczyzy społecznej franczyzobiorca występuje jako równorzędny partner, nie czerpie bezpośrednich korzyści finansowych ze wsparcia franczyzobiorcy. Takie rozumowanie jest równoznaczne z podstawowymi zasadami programu EQUAL (jeden z instrumentów finansowych Unii Europejskiej) które mówią o równości i zwalczaniu dyskryminacji na rynku pracy. Franczyza społeczna jest to pomysł, który rozwijany jest w wielu krajach europejskich, m.in. we Włoszech (sieć hoteli Le Mat), w Szwecji (domy przejściowe Villa Vägen ut!), Wielkiej Brytanii (usługi opieki Care and Share Associates - projekt prowadzony przez Sunderland Home Care Associates Limited) czy w Niemczech (sieć supermarketów CAP). W Polsce niestety franczyza społeczna jest jeszcze na etapie tworzenia koncepcji.

Zagraniczne wzory
Często biznesy rozwijane na zasadzie franczyzy społecznej są bardzo dużymi przedsięwzięciami. Wspomniany już przeze mnie Supermarket CAP udziela franczyzy kilkudziesięciu innym marketom, a sieć hoteli oraz pensjonatów Le Mat działa w kilku krajach europejskich. Firma Le Mat rozpoczęła swoją działalność jako projekt EQUAL, który zrzeszał 24 partnerów - głównie niewielkie organizacje. Wśród nich znajdowały się firmy społeczne, które odpowiedzialne były za zarządzanie hotelami, ludzie niepełnosprawni i ich rodziny, organizacje z biznesu hotelarskiego i eksperci z dziedziny biznesu, społeczności lokalne oraz władze, banki, fundusze i partnerzy biznesowi. Koncepcja Le Mat sięga lat 90 – tych, choć skrystalizowała się dopiero w 2000 roku. Jej rodzaj i kształt z czasem zmienił strukturę i przybrał nieco inną formę. Obecnie konsorcjum Le Mat reprezentuje grupę „Le Mat system” i zrzesza 10 spółdzielni oraz kilka innych organizacji. Druga ze wspomnianych przeze mnie sieci - CAP (CAP Märkte) to z reguły średniej wielkości supermarkety (od 200 do 1500 m), w których zatrudnienie znajdują osoby niepełnosprawne. W każdym supermarkecie zatrudnianych jest od 5 do 20 osób, z których dwie trzecie stanowią ludzie niepełnosprawni. Ich ilość powiększa się z roku na rok o kilka placówek (w 2008 roku w Niemczech było około 64 oddziałów). Każdy z supermarketów jest zarządzany przez lokalne stowarzyszenie niepełnosprawnych, ale marka należy do spółdzielni zakładów chronionych. Pomysłodawcą marketów CAP jest działająca od 1985 roku w Bawarii i Baden-Württemberg organizacja społeczna GDW. Przejmuje ona nieruchomości opuszczone przez sieci supermarketów i otwiera sklepy warzywne, które znajdują się bliskiej odległości od osiedli mieszkalnych.

Polscy prekursanci
Choć w Polsce franczyza społeczna nie jest jeszcze bardzo popularnym rozwiązaniem, a w zasadzie – przyznajmy – nie jest w ogóle popularna, to znaleźć można kilka instytucji, gdzie takie zjawisko występuje. Franczyzę społeczną w Polsce rozpropagowuje m.in. samorząd województwa warmińsko-mazurskiego, który postanowił promować markę turystyczną regionu "Baba pruska". Kapitał do uruchomienia działalności pochodził z Europejskiego Funduszu Społecznego (dotacja w ramach programu Equal), co zostało zachowane w strategii rozwoju sieci (zarówno dla biorców marki, jak też modelu funkcjonowania stowarzyszenia przewiduje się pomoc nieodpłatną w pozyskaniu środków z EFS). Główna działalność stowarzyszenia to promocja regionu i pomoc osobom, które zdecydują się rozpocząć działalność gospodarczą w branży związanej z turystyką i produkcją (zarówno rękodzielnictwo jak i produkcja spożywcza wg tradycyjnych metod). W chwili obecnej trwają przygotowania do uruchomienia pierwszych sześciu jednostek franczyzowych - bary z kuchnią regionalną i trzy mini zakłady przetwórstwa spożywczego (produkcja chleba, przetwórstwo warzyw i przetwórnia grzybów). Już na etapie budowy marki i testowania rozwiązań współpracowano z grupą około 80 podmiotów gospodarczych. Krzysztof Stobniak, szef stowarzyszenia przyznaje, że pomysł na franczyzę społeczną wziął się z ograniczonych możliwości rozwoju rynku pracy. „Na Warmię i Mazury rzadko docierają wielkie firmy tworzące nowe miejsca pracy. Rozwijanie małych podmiotów gospodarczych jest jedyna szansą na zmianę warunków życia miejscowej ludności. Z drugiej strony małe podmioty nie posiadają wystarczającej ilości środków na promocję, szkolenia czy rozwój kanałów sprzedażowych, więc jedynym logicznym wyjściem z sytuacji jest stworzenie grupy wspólnych interesów” – twierdzi Stobniak.

Model systemu w praktyce
Franczyzodawca w wyżej opisywanym systemie to spółdzielnia społeczna, powstała w ramach projektu, która opracowała markę lokalną (Baby Pruskie) oraz wypracowała spółdzielczy model funkcjonowania biznesowego. Franczyzobiorcy z kolei to osoby lub spółdzielnie, chcące korzystać z tego modelu i używać wypracowanej przez niego marki. Wnoszone przez nich opłaty administrowane są przez franczyzodawcę, lecz nie mogą być przez niego konsumowane bezpośrednio. Wzajemne relacje pomiędzy nimi określa umowa franczyzowa. To ona precyzuje szczegółowe warunki istnienia w sieci (np. wymagania dotyczące zarządzania jakością, sposobów prezentacji marki itd.). Jak w każdym systemie franczyzowym, tak i tutaj bardzo istotna jest marka, gdyż ona stanowi o sukcesie całej sieci. Konieczne jest zatem, aby franczyzodawca na bieżąco kontrolował przestrzeganie przez franczyzobiorców warunków funkcjonowania w sieci, zwłaszcza jakości oferowanych produktów. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której pod marką Baby Pruskie oferowane byłyby produkty niespełniające określonych przez franczyzodawcę standardów jakości. Franczyzodawca, po zapoznaniu się z produktem franczyzobiorcy, wydaje certyfikat poświadczający prawo do występowania pod wspólną marką. Istnieje możliwość utraty licencji w przypadku rażącego naruszenia standardów jakości. Taki instrument jest wprowadzony w celu obrony marki oraz interesów pozostałych franczyzobiorców.

Przyszłość franczyzy społecznej w Polsce
Franczyza społeczna to przedsięwzięcie, którego nadrzędnym celem są cele społeczne. Nadwyżki osiągane przez firmę są ponownie inwestowane w cele statutowe firmy lub dla społeczności lokalnej – co więc za tym idzie - celem przedsięwzięcia nie jest maksymalizacja zysku dla udziałowców czy właścicieli, ale zwalczenie nierówności. Krzysztof Stobniak jest przekonany, że zjawisko społecznej franczyzy będzie w Polsce coraz popularniejsze. Coraz więcej osób – jego zdaniem -próbuje zmienić coś na lepsze w swoim środowisku i coraz wyraźniej zauważają potrzebę pracy w większych grupach, potrzebę dzielenia się doświadczeniami przy jednoczesnym zachowaniu samodzielności i odrębności. Zdaniem Andrzeja Krawczyka z Akademii Rozwoju Systemów Sieciowych (ARSS) w kolejnych latach na pewno będziemy słyszeli więcej o franczyzie społecznej. Choć nie sądzę  - dodaje Krawczyk - aby pojawiło się dużo takich systemów choćby z tego powodu, że są one organizowane przez podmioty nie nastawiane na osiągnięcie zysku. W Polsce dodatkowo dochodzi problem ciągle - mimo wszystko - małej znajomości zjawiska franczyzy.

Agnieszka Grabuś

Zobacz nasz katalog sieci franczyzowych i upewnij się która franczyza będzie dla Ciebie najlepsza.