Ile warte jest know-how, czyli jak wycenić wartości niematerialne i prawne firmy

Wartości niematerialne i prawne, takie jak znak towarowy czy know-how, stanowią znaczący potencjał firmy i zapewniają integralność systemu franczyzowego. Ich wycena jest zatem niezbędna w ramach opracowywania tej koncepcji prowadzenia biznesu.

Jest to jednak jedna z najtrudniejszych form oszacowań wartości, ze względu na fakt, że mamy do czynienia z czymś, co jest niematerialne, a często też nie istnieje rynek, gdzie można to kupić lub sprzedać. Dlatego też, wycenę należy powierzyć specjalistom np. biegłym rewidentom, którzy kompleksowo ocenią daną wartość, biorąc pod uwagę różne metody.

Czym są wartości niematerialne i prawne, czyli WNiP?

Ustawa o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 14) określa, że WNiP to prawa nabyte przez jednostkę, które może ona wykorzystać w prowadzonej działalności, przy czym prawa te powinny mieć co najmniej roczny okres ekonomicznej użyteczności. Wymienia m.in.: nabyte know-how czy nabyte prawa do: znaków towarowych, patentów, wynalazków, licencji, koncesji i oprogramowania.

Definicja zawarta w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości, MSR 38 (paragrafy 8 oraz 11-17) określa warunki, które dana pozycja musi spełnić, by określać ją mianem wartości niematerialnej (przy czym musi spełniać wszystkie z poniższych warunków):

• możliwy do zidentyfikowania
• jednostka powinna sprawować nad nim kontrolę
• muszą istnieć przyszłe korzyści ekonomiczne z jego wykorzystywania

Innym przykładem definicji jest popularna struktura IP podana przez Annie Brooking w 1996 r. (Annie Brooking „Intellectual Capital”, Thomas Business Press, London 1996), która dzieli IP na:

• aktywa rynkowe, m.in. marka, klienci, dostępność do kanałów dystrybucji, kontakty z otoczeniem, wiedza na temat promocji i reklamy
• aktywa HR – wiedza i doświadczenie pracowników, umiejętność rozwiązywania problemów, zdolności przywódcze, odporność na stres, przedsiębiorczość, umiejętność efektywnego zarządzania personelem
• aktywa z infrastruktury – technologia, patenty i koncesje, bazy danych, system zarządzania, komunikacji, szacowania ryzyka itp., kultura organizacji

Spośród WNiP określonych w jakikolwiek powyższy sposób można wydzielić: aktywa niematerialne, których wartość można jednoznacznie oszacować i można je stosunkowo łatwo nabyć lub sprzedać, takie jak: znaki towarowe, bazy danych, kupione licencje czy koncesje oraz takie, które już nie są tak łatwo transakcyjne, czyli np. know how marketingowy (np. listy klientów, dostawców, kontrakty handlowe, marketing i promocja), know–how związany z zarządzaniem (np. umiejętność zarządzania ludźmi, wzory postępowań lub procedury, kultura organizacji itp.) czy know-how związany z B+R lub technologią (wytworzone patenty, prace badawcze rozwojowe, posiadana wiedza i doświadczenie).

Podejście do wyceny IP lub WNiP w dużej mierze opiera się na prawidłowej identyfikacji tego, co składa się na WNiP i w jaki sposób (np. w jakim procencie) każdy z tych składników wpływa na tworzoną przez ich właściciela wartość dodaną.

Metody, czyli o czym informuje wycena WNiP?

W przypadku wyceny wartości niematerialnych i prawnych możemy skorzystać z różnych metod: majątkowej, dochodowej, porównawczej (inaczej mnożnikowej) oraz metody zdyskontowanych opłat licencyjnych (znajdującej się pomiędzy metodą dochodową a metodą porównawczą).

Każda z metod przynosi inne informacje na temat przedmiotu wyceny. Metoda majątkowa informuje o tym jaki jest koszt wytworzenia (lub odtworzenia) tego co zostało do tej pory wykonane w ramach procesu tworzenia danej technologii, know-how czy firmy.

Z kolei metoda dochodowa informuje o potencjale do wytworzenia przez daną wartość niematerialną przepływów pieniężnych w przyszłości, odpowiednio zdyskontowanych w zależności od poziomu ryzyka jakie wyceniający przyjął do oceny prognoz mu przedstawionych.

Metoda porównawcza mówi o tym, jaka jest wartość danego WNiP wynikająca z porównania pewnych wskaźników je charakteryzujących (finansowych lub operacyjnych) do informacji na temat dostępnych na dany moment transakcji na podobnych WNIPach dokonanych gdzie indziej.

Zazwyczaj informacje uzyskane za pomocą metod dochodowych i porównawczych są cenniejsze, gdyż określają potencjał budowanej wartości niematerialnej lub prawnej, który może być znacznie większy niż nakłady poczynione na jego wytworzenie. Należy jednak mieć na uwadze ryzyko związane z prawidłowym oszacowaniem tych wartości, co jest znacznie trudniejsze ze względu na prognostyczny charakter tych metod lub fakt, że obiekty, do których się porównuje przedmiot wyceny (czyli tzw. peery) często tak naprawdę nie są porównywalne, bo operacyjnie robią coś zupełnie innego albo po prostu są znacznie większe lub w innej fazie rozwoju.

Autorem komentarza jest Bartłomiej Kurylak, biegły rewident, partner i współzałożyciel sieci firm audytorskich Polska Grupa Audytorska.

Zobacz nasz katalog sieci franczyzowych i upewnij się która franczyza będzie dla Ciebie najlepsza.