Wszyscy beneficjenci projektów realizowanych ze wsparciem funduszy UE w toku realizacji inwestycji, jak i w okresie jej trwałości, muszą być przygotowani na kontrole: końcowe, warunkujące wypłatę ostatniej transzy dotacji i finalnego zatwierdzenia przedsięwzięcia, a także inne kontrole planowe i doraźne – przypomina firma doradcza Deloitte.
W praktyce każdy beneficjent może spodziewać się przynajmniej 1 kontroli w toku realizacji dofinansowanego przedsięwzięcia. W związku z tym, że okres realizacji projektów i kwalifikowania wydatków w ramach starego budżetu UE 2007 – 2013 upływa z końcem 2015 roku, dla beneficjentów dotacji rozpoczyna się okres wzmożonych kontroli realizacji projektów.
Instytucje kontrolujące
Kontrole wdrażania programu operacyjnego prowadzone są przez Instytucje Zarządzające (Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w programach centralnych, urzędy marszałkowskie w programach regionalnych), która deleguje swoje uprawnienia na m.in. Instytucje Pośredniczące i Wdrażające oraz Regionalne Instytucje Finansujące. Ponadto kontrole mogą być prowadzone także przez:
- Komisję Europejską (KE)
- Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO)
- Urząd Kontroli Skarbowej (UKS)
- Najwyższą Izbę Kontroli (NIK)
- Regionalną Instytucję Obrachunkową (RIO)
W niektórych programach wsparcia występuje obowiązkowy audyt zewnętrzny projektu (realizowany przez niezależnego audytora posiadającego odpowiednie kwalifikacje).
Przeprowadzanie kontroli ma na celu weryfikację m.in.:
- Prawidłowości ponoszenia wydatków kwalifikowanych w projektach, w tym zgodności z zasadami wspólnotowymi i krajowymi, a także postanowieniami umowy o dofinansowanie projektu;
- Prawidłowości prowadzenia obowiązków sprawozdawczych (istotne w szczególności w tych projektach, w których beneficjent rozlicza się w sposób uproszczony tj. do wniosku o płatność przedstawia tylko zestawienie poniesionych wydatków, bez potwierdzających je dokumentów);
- Rzeczowego efektu realizacji projektu - w tym, czy zadeklarowane wydatki zostały faktycznie poniesione a roboty budowlane wykonane;
- Spełnienia innych zobowiązań wynikających z umowy o dofinansowanie (np. obowiązków w zakresie informacji i promocji, terminowej realizacji projektu, osiągnięcia celów projektu).
Możliwe konsekwencje wykrycia nieprawidłowości
- Decyzja o zwrocie części dofinansowania wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych;
- Rozwiązania umowy o dofinansowanie przez instytucję finansującą i zwrot całości dofinansowania wraz z odsetkami;
- Nałożenie korekt finansowych;
- Wykluczenie na 3 lata z możliwości korzystania z programów pomocowych finansowanych ze środków europejskich;
- Odpowiedzialność karna w przypadku poświadczenia nieprawdy, przedłożenia poświadczającej nieprawdę dokumentacji lub niepoinformowania, mimo obowiązku, właściwego podmiotu o sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia.