Autor: Redakcja
DATA DODANIA: 04 styczeń 2014

Franczyza (franchising) jest terminem stosowanym do opisywania transakcji, które obejmują różne sposoby udzielania licencji na metody prowadzenia działalności gospodarczej. Powoduje to, że wiele osób pod pojęciem franczyzy rozumie porozumienia, które w rzeczywistości mają charakter innych systemów sieciowych: dystrybucyjnych lub agencyjnych albo zwykłego udzielenia licencji na korzystanie z cudzej marki czy wizerunku. Tego rodzaju metody współpracy sieciowej towarzyszą nam od lat i nie wprowadzono w nich żadnych zmian, które uzasadniałyby nazywanie ich teraz franczyzą, zamiast, jak dotychczas, agencją, dystrybucją czy licencją.

Bardziej popularne, biznesowe użycie słowa franczyza wywodzi się z rozwoju tzw. franczyzy koncepcji działalności, nazywanej także franczyzą znaku towarowego lub franczyzą nazwy handlowej. Preferowane jest to pierwsze określenie, ze względu na jego opisowy charakter.

Franczyza koncepcji działalności polega na udzieleniu licencji przez jedną osobę (franczyzodawcę), innej osobie (franczyzobiorcy). Licencja ta uprawnia (i zazwyczaj zobowiązuje) franczyzobiorcę do prowadzenia biznesu pod znakiem towarowym/nazwą handlową franczyzodawcy z wykorzystaniem całego pakietu franczyzowego (know–how), który zawiera wszystkie elementy niezbędne do tego, aby osoba wcześniej niewykwalifikowana w prowadzeniu biznesu stworzonego przez franczyzodawcę mogła, po przeszkoleniu, prowadzić go pod marką franczyzodawcy zgodnie z zasadami przez niego określonymi i korzystając z jego wsparcia. (Sprawdź także definicja franczyzy)

W skład franczyzy koncepcji działalności wchodzą:

Kompletna koncepcja biznesowa.
Szkolenie we wszystkich aspektach prowadzenia biznesu zgodnie z koncepcją franczyzodawcy.
Bieżące wsparcie ze strony franczyzodawcy.

Kompletna koncepcja biznesowa

Kompletna koncepcja biznesowa obejmuje wypracowaną przez franczyzodawcę i sprawdzoną we wszystkich aspektach metodę prowadzenia biznesu, na którą składają się zasady jego know-how. Franczyzodawca będzie rozwijał coś, co można opisać jako wzór prowadzenia działalności. Wzór taki powinien:

Eliminować, tak dalece jak to tylko możliwe, ryzyko związane z otwarciem nowego biznesu. Oferta asortymentowa towarów lub usług powinna być sprecyzowana, a wszystkie aspekty operacyjne biznesu powinny być kompleksowo przetestowane w jednostkach pilotażowych franczyzodawcy. Biznes powinien być identyfikowany z marką rozwiniętą przez franczyzodawcę.
Umożliwić osobie, która nigdy wcześniej nie posiadała albo nie prowadziła biznesu, otwarcie i prowadzenie go, nie tylko zgodnie z wcześniej ustalonym formatem, ale także przy wsparciu organizacji (tj. franczyzodawcy) analogicznym do wsparcia udzielanego przez centralę, które to wsparcie w innych okolicznościach nie byłoby dla niej dostępne.
Opisywać szczegółowo w jaki sposób biznes powinien być prowadzony.

Szkolenia

Franczyzobiorca musi zostać przeszkolony w zakresie know-how wypracowanego przez franczyzodawcę. Szkolenia takie mogą dotyczyć używania specjalistycznego sprzętu, działań marketingowych, przygotowywania produktów, czy stosowania procedur operacyjnych. Franczyzobiorca powinien zostać przeszkolony tak, by mógł stać się nieomal ekspertem we wszystkich sferach, które są niezbędne w prowadzeniu tego konkretnego biznesu. Chodzi tu o odpowiedni dobór wyposażenia, umiejętność wykorzystania potencjału pracowników, ich rekrutację i szkolenie, techniki zarządzania, metody prowadzenia rachunkowości oraz sporządzania sprawozdań, a także kwestie marketingu i promocji. Szkolenie będzie ograniczone do branży, w jakiej działa franczyzodawca i będzie obejmowało wyszczególniony przez niego zakres problematyki.

Stała opieka i wsparcie ze strony franczyzodawcy

W przypadku rzetelnej franczyzy franczyzodawca powinien na bieżąco zapewniać franczyzobiorcy wsparcie, którego zakres będzie oczywiście zależał od konkretnego typu biznesu:

Współpracę z zespołem doradców z centrali franczyzodawcy mających wiedzę umożliwiającą udzielanie franczyzobiorcom fachowego wsparcia, którym to wsparciem nie będą objęte osoby spoza danego systemu franczyzowego.
Regularne wizyty i współpraca z personelem terenowym, którego zadaniem jest pomoc w poprawianiu lub zapobieganiu nieprawidłowościom, a także w innych pojawiających się w toku działalności kwestiach mogących powodować kłopoty dla franczyzobiorcy.
Współpracę pomiędzy franczyzodawcą, franczyzobiorcą i pozostałymi franczyzobiorcami w zakresie wymiany pomysłów i doświadczeń.
Unowocześnianie produktu lub konceptu, w tym badania i rozwój, weryfikowanie zapotrzebowania na dane produkty i ich zgodności z prowadzoną działalnością.
Szkolenia oraz doszkalanie franczyzobiorcy i jego personelu.
Ogólne badania rynku.
Ogólnokrajowe i lokalne kampanie reklamowe i promocyjne.
Możliwości hurtowego zakupu towarów.
Doradztwo i usługi w zakresie zarządzania i rachunkowości.
Publikację biuletynów informacyjnych.
Badania materiałów oraz procesów i metod biznesowych.

Należy pamiętać, że franczyza koncepcji działalności z założenia zakłada kompleksową i stałą współpracę, w ramach której koncepcja biznesowa franczyzodawcy zawsze będzie rozwijana. Istota relacji pomiędzy franczyzodawcą i jego franczyzobiorcami różni się bardzo od zwykłych umów dostawy charakterystycznych dla systemów dystrybucyjnych. We franczyzie mamy do czynienia z zestawem zasobów, który zawiera środki finansowe i siłę roboczą angażowane przez franczyzobiorcę w założenie jego firmy. Dla potencjalnego franczyzodawcy ważne jest, aby rozpoznał jaka jest istota franczyzy, którą zamierza stworzyć i wówczas będzie jasne co powinno być wbudowane w strukturę systemu franczyzowego i umowy franczyzowej.

Słowo "franczyza" może być wykorzystywane jako narzędzie do nadużyć i w przeszłości takie sytuacje miały miejsce. Franczyza jest bowiem rodzajem transakcji, którą łatwo zapożyczyć do oszukańczych praktyk. Transakcja ta zawsze składa się z dwóch etapów: w pierwszym są świadczone usługi wstępne, a w drugim ma miejsce dalsza stała współpraca. Jeśli zatem franczyzodawca pobiera zbyt wysokie opłaty w etapie pierwszym i nie pojawia się, aby udzielić wsparcia w etapie drugim, to zakres nadużycia jest oczywisty. Nadużycie może też być popełnione w wypadku rozwijania poprzez franczyzę nie wypróbowanych i niedostatecznie rozwiniętych konceptów, co prowadzi do płacenia przez franczyzobiorcę opłat za prawo do prowadzenia biznesu, który w rzeczywistości nie istnieje.

Oprócz tego rodzaju nadużyć do bardziej niebezpiecznych możemy zaliczyć użycie słowa "franczyza" do opisywania schematów handlowych nie będących franczyzami, w celu zwrócenia uwagi na coś, co w istocie jest oszustwem. Często nie dostrzega się, że użycie słowa "franczyza" do opisania pewnych fałszywych systemów biznesowych, jest samo w sobie oszustwem skutkującym niesprawiedliwą krytyką franczyzy prowadzonej w dobrej wierze.

Najczęściej spotykanym oszustwem jest dystrybucja produktu lub produktów, dla których istnieje niewielki rynek zbytu. Od "ofiary" oczekiwana jest zapłata stosunkowo wysokiej sumy pieniędzy za prawo wyłączności sprzedaży na danym terytorium i zobowiązanie do nabywania zapasu produktów. Problem polega na tym, że nikt na tym terytorium nie zna tych produktów a ich cena zazwyczaj jest zawyżona. W najlepszym razie oszukańczy operator używa kapitału pozyskiwanego ze sprzedaży terytoriów do utworzenia biznesu, podczas gdy powinien do tego celu używać swojego własnego kapitału. W najgorszym zaś przypadku zniknie on z pieniędzmi i zostawi swoje "ofiary" w beznadziejnej sytuacji.

Opracowanie: